Vézelay, de dag waarop licht wonderen verricht. Of je nu gelovig bent of niet, een kerkganger of niet, op die dag op VézelayOp de zomerzonnewende wil iedereen het geloven.

Je hoeft geen kikker te zijn, een door genade getroffen ankerling of zelfs een pelgrim op weg naar Compostela om jezelf bijna zonder het te beseffen dit gekwelde gebed te horen prevelen, deze koortsachtige bezwering van de gemiddelde toerist die koppig herhaalt: "Ik hoop dat het mooi weer is!

21 juni, de zomerzonnewende,

In werkelijkheid kan iedereen de hemel aanbidden. Wie de stad Vézelay in de Yonne nadert, krijgt te maken met een speciaal soort geloof, deze "boot die voor anker is gegaan", zoals de schrijver Paul Claudel, een gelovige onder de gelovigen, het zo treffend uitdrukte: een geloof dat ons doet geloven dat iemand daarboven erin zal slagen ervoor te zorgen dat het licht op het juiste uur op zijn hoogtepunt is.

Dan, als het middaguur nadert (14.00 uur op onze klokken), zal de "eeuwige heuvel" opnieuw zijn les in esthetiek geven. Al tien eeuwen lang elk jaar dezelfde.

Rond lunchtijd is de lucht kokend heet, de lucht prachtig hemelsblauw. De tarwe staat rondom te roosteren, wachtend op de oogstmachine, en de wijnranken, golvend over het heuvelachtige land, kleuren al paars.

Licht bij de zomerzonnewende

"Het licht zal er zijn",

Christopher Kelly mompelt opgelucht. Het is niet zijn eerste zonnewende, verre van dat, maar hij zou het voor geen goud willen missen. Deze Engelsman kwam hier zo'n vijftien jaar geleden aan, op 21 juni. En wat hij die dag meemaakte, verklaart ongetwijfeld waarom hij nooit meer is weggegaan.

Hij werkt bij het Maison du Visitor, een vereniging die is opgericht door enthousiastelingen die de meest nieuwsgierige bezoekers de kans bieden om de tijd te nemen om de architectuur van de stad, haar heilige symboliek en haar nog onopgeloste mysteries te ontcijferen.

Maar er is geen sprake van uitstel...

De middagzon wacht niet en het is tijd voor de zware klim naar de ingang van de basiliek gewijd aan Maria Magdalena.

Eenmaal boven kom je eerst in de donkere narthex, het voorportaal waar pelgrims vroeger hun spullen achterlieten. Er is geen tijd om gebiologeerd te raken door het buitengewone centrale timpaan dat hen verwelkomde, met de majestueuze Christus gehuld in een spiraalvormige stenen draperie en het fijn gebeeldhouwde halfgewelf dat als een middeleeuwse efemeride de landbouwwerkzaamheden van het jaar vertelt.

In de kerk baadt het grote Romaanse schip, een prachtige gang van perfecte proporties (zestig meter lang bij negen meter breed en achttien meter hoog), al in een mistige gloed, alsof het het netvlies van de bezoeker wil voorbereiden.

Het perspectief van de zuilen, de kapitelen en de tweekleurige bogen,

Alles werkt hier samen om het oog naar achteren te leiden, naar dit koor in gotische stijl, waarvan de witheid al etherisch is. We hoeven alleen nog maar in het midden van het schip te gaan staan en koortsachtig te wachten op het grote moment: het moment waarop de zuiverste stralen de zuidelijke flank van de basiliek raken, zoals verwacht elk van de zijramen raken en er met zo'n kracht doorheen gaan dat ze veranderen in fonkelende halo's die als engelen op de bistre vloer komen te rusten.

Op hetzelfde moment leken er poelen van licht uit de hemel naar beneden te stromen. In totaal negen witte vlekken op het vloeipapier van de bestrating. Aan het einde van de dag is elke splinter perfect uitgelijnd en vormt zo een rechte sliert lichtjes die zich uitstrekt van de ingang van het schip tot het koor. "Getuige zijn van dit spektakel is het genie van Vézelay waarnemen," fluistert Christopher Kelly.

Het betekent ook het raadsel ontmoeten:

Hoe konden middeleeuwse bouwers zo'n prestatie leveren? Het schip, het oudste deel van de basiliek, werd gebouwd tussen 1120 en 1140, nadat een eerder gebouw was afgebrand.

Oriëntatie west-oost, van zonsondergang tot zonsopgang. Gemeten volgens de voorschriften van de goddelijke proportie, zo geliefd bij Pythagoras, voor een effect van totale harmonie.

Bovenal is er een constante wisselwerking tussen schaduw en natuurlijk licht. Het hele jaar door bewegen de zonnestralen deze plek. Tot aan de zomerzonnewende, wanneer het wonder van de uitlijning enkele dagen plaatsvindt rond 21 juni.

Maar dat is niet alles...

Want de ster van de dag schiet ook zijn pijlen rond de winterzonnewende De laaggeplaatste zon schijnt met oneindige fijnzinnigheid neer op elk van de hoge kapitelen van het schip.

Met Pasen is het weer een heel ander verhaal: lichtvlekken witten de voeten van elke zuil met radicale precisie, in een duidelijke symbolische toespeling op het ritueel van het wassen van de voeten.

"Het hele ontwerp is georganiseerd rond de ontvangst van dit zonlicht, wat een ongelooflijke kennis van geometrie, astronomie en de beweging van de seizoenen weerspiegelt, evenals een grote beheersing van architectonische kennis," analyseert Véronique Feugère, een andere exegeet in het Maison du Visitor.